Laktoz intoleransı sütte bulunan temel karbonhidrat olan laktozun sindirilememesine bağlı olarak gelişen bir sindirim sistemi hastalığıdır.
Başta şişkinlik, ishal ve karın ağrıları olmakla birlikte bir çok şikayete yol açar. Laktoz intoleransı olan hastalar laktozun parçalanmasını sağlayan laktaz enzimini yeteri kadar üretemezler. Laktoz 2 tane şeker molekülünden oluşan bir disakkarittir. 1 molekül glukoz 1 molekl galaktozdan oluşur. Bağırsaklardan kan dolaşımına emilebilmesi için laktozun laktaz enzimi tarafından glukoz ve galaktoza ayrıştırılması gereklidir. Yeterli laktaz olmadığında laktoz emilmeden bağırsaklardan geçer ve semptomlara sebep olur. Laktoz anne sütünde de bulunur ve hemen hemen herkes laktozu sindirme becerisiyle doğar. 5 yaşın altındaki çocuklarda laktoz intoleransı görülme oranı oldukça düşüktür. Günümüzde laktoz intoleransı toplumun %75'índe görülmektedir. Bazı ülkelerde oranlar değişebilmektedir.
LAKTOZ İNTOLERANSININ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Laktoz intoleransının 2 ana çeşidi vardır. Primer yani birincil ve sekonder yani ikincil laktoz intoleransı olarak adlandırılır. Primer laktoz intoleransı en sık görülen formudur. Yaşla birlikte laktaz enzim üretiminin azalmasıyla oluşur. Primer laktoz intoleransının genetik bir hastalık olduğu düşünülmektedir çünkü bazı toplumlarda daha sık görülmektedir. Avrupalılarda %5-17, Amerikalılarda %44, Asya ve Afrikalılarda %60-80 oranında rastlanır.
Sekonder laktoz intoleransı ise daha nadirdir. Mide hastalıkları ya da Çölyak Hastalığı gibi sindirim sistemi hastalıklarına bağlı olarak gelişir. Bu hastalıklarda bağırsaklarda oluşan enflamasyon laktaz üretimine zarar verir ve laktoz intoleransı gelişir.
LAKTOZ İNTOLERANSI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Uygun olarak tedavi edilmediğinde laktoz intoleransı ciddi sindirim şikayetlerine yol açar. En sık görülen semptomlar şişkinlik, abdominal kramplar, ishal ve gazdır. Bazı hastalarda acil tuvalete gitme isteği, bulantı, kusma, bel ağrısı ve bazen de kabızlık görülebilir.
İshal sindirilmemiş laktozun ince bağırsağa geçmesiyle oluşur. Sindirilmemiş laktoz bağırsağın içine su çeker. Sindirilmemiş laktoz, kalın bağırsağa ulaştığında buradaki bakteriler laktozu fermente ederler; kısa zincirli yağ asitleri ve gaz oluşur. Bu da şişkinlik, gaz ve ağrıya sebep olur. Semptomların ciddiyeti kişinin ne kadar laktozu tolere edebildiğiyle ve ne kadar süt ve süt ürünleri tükettiğiyle bağlantılıdır.
LAKTOZ İNTOLERANSI NEDENLERİ NELERDİR?
Süt ve süt ürünleri içeren tüm gıdalar laktoz intoleransına sebep olur. Süt, yoğurt, peynir, tereyağ, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi, kurabiye gibi gıdaların hepsinde süt ve süt ürünleri bulunmaktadır. Dolayısıyla tüm bu gıdalar tüketildiğinde laktoz intoleransı ortaya çıkabilir. Şiddetli intoleransı olan bireylerde yenilen yemeğin içerisine bir damla bile süt karışmış olsa ciddi semptomlar ortaya çıkabilir. Dolayısıyla bu hastaların yemek açısından hayat kaliteleri oldukça düşüktür. Ayrıca süt ve süt ürünleri Kalsium, B12, A ve D vitaminleri ve protein açısından da oldukça zengin gıdalardır. Bu ürünleri tüketememek bireylerde ciddi eksikliklere sebep olur. Bu hastaların muhakkak doktor kontrolünde, diğer protein kaynaklarından bol miktarda tüketmeleri ve eksik olan vitaminleri takviye şeklinde almaları gerekmektedir. Laktoz intoleransı olan hastalara bol miktarda meyve, tofu, soya fasulyesi, kale, brokoli tüketmeleri önerilmektedir.
LAKTOZ İNTOLERANSI TEDAVİSİ NASILDIR?
Laktoz intoleransı beslenme tedavisinin temelinde laktoz içeren süt ve süt ürünlerinin diyetten çıkarılarak yerine, laktozsuz süt ve süt ürünlerinin eklenmesiyle gerçekleştirilebilmektedir. Laktoz intoleransı varlığında kişinin süt ve ürünlerini hayatından tamamen çıkarması, kalsiyum, fosfor ve bazı vitaminlerin alınması azalttığı için kesinlikle önerilmez. Bu davranış çeşitli sağlık problemlerini beraberinde getirmektedir. Laktoz intoleransında kişinin laktozu tolere edebildiği seviyeyi bulmak önemlidir. Bu nedenle düşük doz laktoz içeren bazı kaynaklar diyetten tamamen çıkarılmaz. Tıbbi tedavi yöntemlerinde ise amaç laktozun intestinal transit süresini uzatmak, laktoz alımına adaptasyon sağlamak ve laktaz aktivitesini yeniden yapılandırmak üzerinedir.
LAKTOZ İNTOLERANSI OLANLAR NE YEMEMELİ?
Laktoz intoleransı teşhisi alan hastalara, içeriği bilinmeyen sütlü tatlılar, kremalı çorbalar, kek, bisküvi, krep gibi süt içeriği olan besinleri tüketmemeleri önerilir. Yaşamın önemli bir parçasını oluşturan beslenme ile ilgili böyle geniş yelpazede bir gıdanın programda çıkarılması maalesef laktoz intoleransı hastalarının yaşam kalitesini oldukça etkilemektedir. Özellikle laktoz intoleransı şiddetli olan bireylerde dışarıda tüketilen gıdaların içerisinde çok az miktarlarda süt ve süt ürünü bulunuyor olması dahi ciddi belirtilere sebep olabilmektedir. Laktoz intoleransı hastaları; laktoz içeren besinleri normal porsiyonlar ve uzman kontrolü dışında tüketmemelidir. Bazı çalışmalarda 1 su bardağı süt tüketiminde bazı hastalarda semptomların yoğun şekilde yaşanmadığı gösterilmiştir. Teşhis alan kişilerin mümkün olduğunca laktoz içermeyen süt ve süt ürünleri tüketmesi gerekmektedir. Laktoz içeren içeriklerin tüketilmesi halindeyse standart ölçülerin aşılmaması önerilmektedir. Örneğin, 1 su bardağını aşmayacak süt veya kefir tüketilebilir.
LAKTOZ İÇEREN GIDALAR NELERDİR?
Tüm süt ve süt ürünleri değişik dozlarda laktoz içeriğine sahiptir. Buna bağlı olarak, süt ve süt ürünleri içeren her türlü besin laktoz intoleransı olan kişiler için risk teşkil etmektedir.
Süt, yoğurt, peynir, tereyağı, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi, kurabiye gibi gıdaların tümünde süt ve süt ürünleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu gıdaların tüketimi laktoz intoleransı olan hastalarda şişkinlik, karında ağrı veya kramp, diyare (bağırsak hareketlerinin düzenli çalışmaması sonucunda gün içinde birden fazla defa sulu dışkılama) gaz, mide bulantısı gibi semptomlara yol açabilmektedir.
