Havaların soğuması ile birlikte insanların hastalıklara karşı daha savunmasız hale gelmesi, sıcacık ve vitamin-mineral deposu olan bitki çaylarına talebi arttırmaktadır.
Bitkiler tarih boyu tedavi amaçlı kullanılmışlardır. Çay, bilinen en eski ve en basit ilaç uygulama şekillerinden biridir. Avantajı, sıcak suda çabuk çözünen faydalı kimyasalların ağızdan başlayarak sindirim sisteminde kolay emilimidir. Bitki çaylarının faydaları, içerisinde bulunan fitokimyasal bileşenler, vitamin ve minerallerden gelmektedir. Bitki çaylarının etkilerini mucizevi olarak değerlendirmek elbette yanlış olur. Ancak dengeli beslenme programlarına belirli ölçülerde bitki çaylarının eklenmesi fayda sağlayacaktır.
Bitki çaylarının faydaları kullanım miktarı ve sıklıkları ile de ilgilidir. Ayrıca bir bitki yalnızca tek bir fitokimyasal içermediğinden tek yönlü bir faydadan söz etmek yanlış olacağı gibi farklı karışımların toksik, zararlı etki göstermeyeceğini söylemek de yanlış olacaktır. Her bitkinin yapısındaki faydalı bileşenler suda çözünemeyebilir. Bu nedenle her bitkinin çayı da yapılamaz.
Bu yazımızda, özellikle kış mevsiminde sağlığın korunmasında ve ayrıca kilo kontrolünde fizyolojik ve psikolojik destek gördüğümüz bitki türlerinden yalnızca bazılarına, kullanım amaçları ve faydalarıyla birlikte yer vermek istedik.
MELİSA ÇAYI: SAKİNLEŞTİRİR
Halk arasında oğulotu olarak da bilinen melisa, hafif yatıştırıcı etkiye sahiptir. Bu nedenle de melisa bitki çayı sinirsel kaynaklı uyku sorunları, mide şikayetleri, gaz, çarpıntı ve huzursuzluk şikayetlerinde yarar sağlar. Yatıştırıcı etkili bileşenlerinin yer aldığı uçucu yağ oranının düşük olması nedeni ile bitkinin dikkatle kurutulması, sıkı kapalı kaplarda saklanması ve 6 ay içerisinde kullanılması melisa bitkisi çayının etkinliğini artırır.
MATE ÇAYI: YORGUNLUK GİDERİR
Paraguay çayı olarak da bilinen Mate bitki çayı, Güney Amerikalılar tarafından zihinsel uyanıklığı artırma amacıyla kullanılır. Uyarıcı etkisi, içindeki kafein, teofilin ve teobromin’den kaynaklanır. Bu etkisinin yanı sıra mate bitki çayının idrar atıcı, terletici özelliği bulunur. Bedensel aktivitede bulunan ve spor yapanlar için doğal bir enerji kaynağı olan mate bitki çayı, bu özelliği nedeniyle yorgunluğa karşı da kullanılabilir. Fazla miktarlarda tüketimi uykusuzluğa, ülser rahatsızlığı olanlarda mide asidinin artmasına, amfetamin gibi diğer uyarıcılarla birlikte alımı ise tansiyonun yükselmesine ve kalp ritminde bozulmaya neden olabilir.
KEKİK ÇAYI: ÖKSÜRÜĞE KARŞI
Kekik bitkisi ile ilgili yapılan araştırmalar bu bitkinin mikrop öldürücü etkisini gösteriyor. Antioksidan özelliği bulunan kekiğin güçlendirici, iltihap giderici, ağrı dindirici, balgam söktürücü, bağışıklığı destekleyici, mikroorganizmaları öldürücü etkisi bulunur. Ayrıca kekik bitki çayının sindirim sistemi üzerinde de olumlu etkileri vardır. Sindirimi kolaylaştırır, iştah açar ve mide sorunlarına iyi gelir. Kekik bitki çayı adet kanamalarını dengeler ve kramplı adet ağrılarında rahatlatıcı etki sağlar. Öksürük ve üst solunum yolları iltihabında çay ve gargara olarak kullanılabilir.
NOT: Kekik bitki çayı hazırlarken asla kaynatmayın. Kaynatıldığında içindeki etken maddeler kaybolur. Kekik satın alırken, yeni mahsul ve dalında kurutulmuş demet biçiminde olanlardan alın. Renginin canlı, kokusunun keskin olmasına da dikkat edin.
PAPATYA ÇAYI: ALERJİYE KARŞI
Mayıs-haziran aylarında çiçek açan papatya, öğlen saatlerinde sapsız olarak toplanır ve gölgede kurutulur. Papatyanın faydası bitkinin toplanması ve kurutulma şartlarına göre değişiklik gösterir. Yanlış uygulamalar bitkilerin etkinliklerinin azalmasına yol açabilir. Örneğin papatya çiçeği, toplanmasının üzerinden 1 yıl geçtiyse kullanılmasının herhangi bir faydası bulunmaz.
Mayıs papatyası bitki çayı, mide-bağırsak sistemi spazmları, gaz, hazımsızlık, şişkinlik sıkıntılarında etkilidir. İltihap giderici, alerji oluşumunu önleyici, mikropların gelişimini engelleyici ve yara iyileştirici etkiye sahiptir. Papatya bitki çayı cildin temizlenmesi, sivilce oluşumunun önlenmesi ve şişkinliğin giderilmesi gibi durumlarda etkindir. Hafif yatıştırıcı ve kas gevşetici etkisi nedeniyle rahat uyumayı sağlar. Yatmadan 30 dakika önce içilen papatya çayı kişiyi rahatlatabilir. İrritabl bağırsak sendromu, kramplar, hazımsızlık, gaz ishal ve kolik semptomlarını azaltabilir. Papatya bitki çayı adet döneminde krampları hafifletmeye yardımcı olabilir. Gastrit ve ülsere karşı kullanılır. Emziren anne ve bebekleri için de yararlıdır. Taze hazırlanan çayın ılıtılarak bebeğe verilmesi gaz çıkarmasına yardımcı olur. Ayrıca papatya bitki çayı hafif yatıştırıcı etkisi ile de bebeğin rahat uyumasını sağlar. Emziren annenin papatya çayı içmesi de bu olumlu etkiyi artırır. Farenjit, bademcik iltihabı, larenjit, ağız ve boğaz mukozası iltihaplarında gargara olarak kullanılması şikayetleri hafifletir.
ZERDEÇAL ÇAYI: KANSERE KARŞI
Çin tıbbında uzun yıllardır tedavi amaçlı kullanılan zerdeçalın faydaları tüm dünyada da kabul görmeye başladı. E ve C vitamininden çok daha fazla antioksidan etkiye sahip zerdeçalın kalp sağlığına dahi olumlu etkileri vardır. Araştırmalar, zerdeçal bitki çayının, karaciğer hasarını önleyici, antioksidan, kan lipit seviyesini koruyucu, ağrı-halsizlik giderici, kansere karşı koruyucu ve antimikrobiyal etkilerini ortaya koyuyor. Zerdeçal bitki çayı, mide ve bağırsak sisteminde safra akışını artırıcı etkisi nedeniyle yağlı besinlerin sindirilmesine yardımcı olup, iştahı artırır. İçeriğindeki antioksidan etki ile E ve C vitamininden daha güçlüdür. Kalp sağlığını destekler ve kan sulandırıcı etkisi bulunur. Amerikan Sağlık Dairesi’nin yaptığı çalışmalar, zerdeçalın, içeriğindeki temel bileşenlerden olan kurkuminoitlerin kansere karşı koruyucu rol oynadığı gibi alzheimer ve diyabette de etkili olduğunu ortaya koyuyor.
REZENE ÇAYI :SAKİNLEŞTİRİR
Hazımsızlık ve gaz gibi mideye bağlı bütün problemlerin çözümü için içilebilir. Aynı zamanda tüm hayat akışını olumsuz etkileyen kronik kabızlık durumunda da güvenle kullanılabilecek bir metabolizma destekçisidir. Ancak laksatif etkisi nedeniyle günde iki fincandan fazla tüketilmemelidir.
YEŞİL ÇAY :METABOLİZMAYI HIZLANDIRIR
Güçlü bir antioksidan olup kansere karşı korur, bağışıklık sistemini destekler, kan şekerini dengeler, kolesterol seviyesini düşürür, fazla ödemin atılmasına yardım eder, hatta yaşlanmayı bile geciktirir. Saymakla bitmeyen faydalarının yanında içeriğindeki epigallokateşin gallat sayesinde metabolik hızı arttırır. Bu nedenle sıklıkla zayıflama amaçlı tercih edilmektedir. Mucizevi özelliklerinden yararlanmak için günde en az iki fincan yeşil çay ile ara öğünlerinize sağlık katabilirsiniz. Ancak içerisinde kafein bulunduğundan hipertansiyonu olan kişiler yeşil çayı günlük bir-iki fincandan fazla tüketmemelidir.
KUŞBURNU ÇAYI :BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ GÜÇLENDİRİR
İçerdiği yüksek C vitamini sayesinde bağışıklık sistemini korur ve güçlendirir. Soğuk algınlığı, nezle, grip ve romatizma gibi hastalıkların doğal tedavisinde son derece etkilidir. Fakat fazla tüketimi deride kaşıntı gibi alerjik reaksiyonlara, ağızda ve sindirim sisteminde tahrişe yol açabileceğinden günlük üç fincandan fazla tüketilmemelidir.
