Hamilelik döneminde bebeğin büyüme ve gelişmesi, annenin günlük aldığı besinlerin plasenta aracılığı ile fetusa taşınmasıyla gerçekleşir. Fetus her halükarda ihtiyaç duyduğu enerji ve besin öğelerini anne adayının depolarından karşılar. Annenin enerji gereksinimi gebeliğin 20. haftasından itibaren daha çok artar. Gebeliğin ikinci üç aylık döneminden itibaren vücut, anneyi emziklilik dönemine hazırlamak ve metabolizmayı korumak için yağ depolar.
Ülkemizde "gebelik öncesi ve gebelik döneminde yetersiz ve dengesiz beslenme", anne ve bebek ölümlerinde önemli bir yer tutuyor. Ülkemizde her yıl yaklaşık 1 milyon 400 bin doğum gerçekleşmektedir. Gebelik öncesi ve gebelik döneminde yetersiz ve dengesiz beslenme, anne ve bebek ölümlerine yol açan birçok sağlık sorununu beraberinde getirmektedir.
Gebelik öncesi ve gebelik dönemindeki beslenme şekli ile bebeğin doğum ağırlığı, beyin gelişimi ve sağlığı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Ülkemizde beslenme bozukluklarına bağlı olarak, hamile kadınların % 58’inde demir yetersizliği anemisi (kansızlık) ile kan hücrelerinin yapımında gerekli olan folik asit, fiziksel ve zihinsel gelişimde etkili iyot ve kemik gelişiminde rol oynayan kalsiyum yetersizlikleri görülmektedir.
Gebelik öncesi ve gebelik döneminde yetersiz ve dengesiz beslenme, anne açısından doğum risklerini beraberinde getirirken, gebelik zehirlenmesi ve anne ölümlerine yol açar. Bebeklerde ise fiziksel ve zihinsel gelişim geriliğine, hastalıklara yakalanma riskinde önemli oranda artışa ve ölü doğuma zemin hazırlamaktadır. Anne adayının uzun süreli yetersiz ve dengesiz beslenmesi, anne ve bebek ölümlerine yol açmaktadır. Gebelik öncesi ve gebelik döneminde beslenme, hem anne hem de doğacak bebeğin sağlığını önemli oranda etkilemektedir.
GEBELİKTE KAÇ KİLO ALINMALI?
İLK önce sağlıklı ve ideal ağırlık nedir kısaca hatırlatayım.
BKI değeriniz 25’in altında ve yağ oranı yüzde 25’in altında ise sağlıklı ve ideal aralıktasınız demektir. İdeal deyince hemen kadınların aklına 36 beden olmak geliyor. Hayır! İdeal rakam kişiye, vücut yapısına ve yağ oranına göre değişebilir. Kendinizi iyi hissettiğiniz ve sağlıklı aralıkta olduğunuz zaman buna ideal diyebilirsiniz.
İdeal aralıktayken hamile kalan bir kadın gebelik süresince 12-18 kg alabilir.
Zayıf kadınlar gebelikte 14-20 kg alabilirler. Şişman kadınlar, yani BKI değeri 25’in üzerinde ve yağ oranı yüzde 25’in üzerinde olan kadınlar gebelik boyunca 7-12 kg aralığında kilo artışı sağlayabilirler.
HAMİLELİKTE NELER YENMELİ?
Protein: Gebelik döneminde anne adayının protein gereksinimi normalden 5-20 gram daha fazla olur. Hem hayvansal hem de bitkisel gıdalardan protein ihtiyacı karşılanabilir. Tam yağlı süt, peynir, yoğurt, yumurta, tavuk, balık, kırmızı et, bakla, kuru fasulye, nohut, bezeye protein açısından zengin gıdalardır.
Kalsiyum: fetusun kemik ve diş gelişimi 8. haftadan itibaren başlar. Anne adayının bu dönemde alması gereken kalsiyum miktarı ortalama 1200 miligramdır. Süt ve süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler, ceviz, fındık, badem, susam gibi yağlı tohumlar kalsiyum açısından zengindir. Ancak anne adayının ihtiyaç duyduğu kalsiyum miktarını için ek kullanması gerekebilir.
Folik asit: Bebeğin omurga gelişimi açısından oldukça nemli bir vitamin olan folik asit gebelik döneminde mutlaka yeteri oranda alınmalıdır. Yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, bakla, bezelye ve turunçgiller folik asidin zengin kaynaklarıdır.
A, B12 ve C vitamini: bebeğin gelişiminde önemli rol oynayan A, B12 ve C vitamini anne sağlığını korur ve vücut direncini arttırır. Ispanak, havuç, kayısı ve yumurta zengin A vitamini kaynağıdır. Balık, süt ve süt ürünleri B12, taze sebze ve meyveler C vitamininden zengindir.
Anne Adayının Günlük Olarak Mutlaka Alması Gereken Besinler
• Süt, yoğurt, ayran ve kefir: 4 su bardağı ( yaklaşık 600 mililitre)
• Et, Tavuk, Balık: 250 gram
• Kuru baklagiller: 100 gram ( 2 tabak)
• Peynir: 60 gram ( yaklaşık 2 kibrit kutusu)
• Yumurta: 1 adet
• Sebze: Taze olarak sınırsız yemek olarak 1 porsiyon ( yaklaşık 150 gram)
• Meyve: 3 porsiyon ( yaklaşık 300 gram)
• Ekmek: 3 orta dilim kepekli, tam buğday ya da çavdar ( 150 gram)
• Yağ: zeytinyağı, ayçiçeği yağı 2 yemek kaşığı ( yaklaşık 20 gram)
• Yağlı tohumlar: ceviz, fındık, badem 1 avuç içi ( yaklaşık 30 gram)
BİTKİ ÇAYLARINI İLK AYLARDA KESİNLİKLE TÜKETMEYİN
• Bu süreçte anne adayının rahatlamak için tükettiği bitki çayları düşük yapmaya yol açabildiğinden, tüketimi önerilmez. Özellikle; rezene, zerdeçal, civanperçemi, mine çiçeği, ada çayı, barut ağacı kabuğu, sinameki ve yeşil çay tüketmek bu dönemde sakıncalı olabilir.
• Zerdeçal hamilelikte rahim hareketlerini artırarak, ada çayı kadınsal hormonları artırarak ve yeşil çay tansiyonu yükselterek düşük yapmaya sebep olabilir.
KAFEİN ALIMINDA KISITLAMAYA GİDİN
• Annenin aşırı kafein tüketimi, bebeğin kemik yoğunluğu ve kalsiyum içeriği üzerinde zararlı etkilere sahiptir. Annenin yüksek dozda kafein alması birçok mineralin emilimini engellemekte ve kansızlık riskini arttırmaktadır.
• Kafein denildiğinde aklımıza ilk kahve geliyor olsa da aslında kakao, çikolata, gazlı içecekler, siyah ve yeşil çayda da kafein bulunmaktadır. Bu nedenle günde maksimum 3-4 bardak açık ve limon ilaveli çay ile kafein alımınızı sınırlamaya çalışmalısınız. Kahve tüketimi ise günde 1 fincanı geçmemeli.
AŞERME
• Gebelikte en çok karşılaşılan durum, bazı yiyeceklere karşı daha fazla bir ilgi ve istek duyulmasıdır. Genel olarak bu duruma “aşerme” denir. Bazen aşerme aşırı olabilir veya anne adayı, besin niteliği taşımayan maddeleri tüketmek isteyebilir. Bu tabloya yetersiz beslenen anne adaylarında sıklıkla rastlanır. Gebelik döneminizde eğer besin niteliği taşımayan bir besine karşı aşırı isteğiniz geliştiyse, besleyici değeri daha yüksek gıdaları tercih etmeye çalışarak besin öğesi yetersizliklerinden kendinizi ve bebeğinizi koruyabilirsiniz.